نگاهی به فیلم «به‌خاطر پونه» به بهانه اکران در سینماها
بدترین نوع فیلم‌ها، آثاری‌اند که سازندگان آن‌ها از حداقل درک و تسلط بر چارچوب‌ها و اصول روایت سینمایی و قصه‌گویی و شخصیت‌پردازی بی‌بهره‌اند، اما تمام تلاش‌شان را به خرج می‌دهند تا پیام مورد نظرشان را به مخاطب منتقل کنند. این می‌شود که فیلمی «گل‌درشت» و «بی‌منطق» می‌سازند که خیلی قابل تماشا نیست. این تازه وقتی بدتر و اعصاب‌خردکن‌تر هم می‌شود که همان «پیام» فیلم هم از اساس غلط باشد و قابل نقد.
«به خاطر پونه» هاتف علیمردانی دقیقا چنین چیزی‌ست. علیمردانی قبل از «به خاطر پونه»، دو فیلم کودک فانتزی «رازدشت تاران» و «یک فراری از بگبو» را ساخته بود که چندان مورد توجه قرار نگرفت و احتمالا به خاطر همین مورد توجه قرارنگرفتن به یکباره از ساخت فیلم‌های فانتزی کودکانه به سینمای تلخ اجتماعی روی آورد و «به خاطر پونه» را ساخت که در جشنواره گذشته فجر نیز چندان مورد توجه قرار نگرفت و در بخش خارج مسابقه به نمایش درآمد. یکی از آخرین فیلم‌های «خیانت‌محور» سال‌های اخیر که به دلیل ضعف‌های مفرط تکنیکی حتی نتوانست دل شبه‌روشنفکران را هم به دست بیاورد و در حاشیه ماند.
داستان فیلم از این قرار است: «پونه(هانیه توسلی) و مجید(فرهاد اصلانی) زوج جوانی هستند که در زندگی مشترک دچار مشکلاتی هستند. مجید معتاد است و ظاهرا مشکل به همین دلیل است. اما مشکل اصلی از وقتی شروع می‌شود که پونه می‌خواهد برای آموزش کامپیوتر معلم خصوصی بگیرد. او اصرار دارد که حتما یک مرد خاص برای تدریس کامپیوتر به منزل بیاید. مجید می‌گوید با تنها شدن یک مرد با همسرش در خانه مشکل دارد و بهتر است معلم دیگری برای تدریس به خانه بیاید. پونه اصرار دارد که همین مرد باید معلم کامپیوتر او باشد و بعد از پیگیر‌ی‌های مجید مشخص می‌شود که همسرش و این مرد از قبل با هم دوست بوده‌اند و از قبل نیز خارج از منزل با هم رابطه داشته‌اند و .....»
می‌بینید که از داستان هم معلوم است که حرف شوهر در این رابطه منطقی‌ست و او قاعدتا نمی‌تواند «بدمن» ماجرا باشد، مشکل «به خاطر پونه» اصلا همین است؛ اینکه سازنده فیلم طرف «پونه» است و بنابراین بالاجبار می‌خواهد به شما بقبولاند که حق با زن است و «مجید» یک مرد بددل و شکاک است و اوست که باعث فروپاشی خانواده‌اش می‌شود. در حالی‌که خواسته‌ی مرد حتی از نگاه روشنفکران ایرانی هم باید منطقی باشد. او می‌گوید اگر رابطه‌ای بین همسرش با مرد معلم نیست خب یک معلم دیگر برای تدریس به خانه بیاید و همسر حتی قادر به پاسخگویی به همین سوال هم نیست. گره فیلم اجتماعی علیمردانی همین‌قدر مضحک است و غیرقابل باور و غیرجذاب.
اما کارگردان اصرار دارد که این را یک گره جذاب نشان دهد و حق را هم با زن نشان دهد. خب پس برای درست کردن و روتوش مشکل قصه‌اش چه می‌کند؟ او چاره‌ای نداشته برای اینکه مشکل منطقی قصه‌اش مرتفع شود و مخاطب به «پونه» حق دهد چند صفت منفی به شخصیت «مجید» اضافه کند. او به همین دلیل «مجید» را «معتاد» و «سنتی» و «ترک»! طراحی کرده است و لابد ما هم به همین دلایل باید قبول کنیم که اوست که مقصر مشکلات خانواده است در حالی که حتی «معتاد» بودن مجید هم هیچ تاثیری در سیر دراماتیک قصه ندارد و مفهوم شک بی‌مورد مرد به زن در اثر مصرف مواد هم اساسا در فیلم درنیامده است و در قصه اصلی هم جایی ندارد. چرا که «مجید» با اینکه معتاد است اما سوالی که از همسرش مطرح می‌کند بسیار منطقی‌تر است. اصلا کارگردان کار به همین دلیل تمام سعی‌ش را به خرج داده تا با بدقیافه و عصبانی و شلخته و معتاد و ورشکسته نشان دادن مرد خانواده به هر ضرب و زوری شده کاری کند که ما-مخاطب- از «مجید» بدمان بیاید و طرف زن خانواده بایستیم و حق را به «پونه» بدهیم.
در این بین اما نکته‌ی عجیب و تاسف‌برانگیز ماجرا هم تاکید اغراق‌آمیز کارگردان بر «ترک بودن» مجید و خانواده‌اش است و اینکه ما با قبول کنیم این‌ها خانواده سنتی و سطح‌پائینی هستند و «بی‌خودی غیرت به خرج می‌دهند» و متحجرند و اصلا بلد نیستند با یک زن مدرنِ محترم مثل «پونه» کنار بیایند و حتما حق با «پونه» است. و اصلا او حق دارد که «دوست‌پسر» داشته باشد و خارج از خانه با او رفت‌و‌آمد کند.
«به خاطر پونه» همین‌قدر فیلم مسخره‌‌ایست و البته ضدخانواده و توهین به یکی از اقوام ایرانی. علیمردانی چون قصه ساده و غیرجذابی در اختیار داشته مجبور شده به سبک خیلی از کارهای این‌ها سال‌ها قصه را غیرخطی روایت کند که شاید کمی به جذابیت فیلم‌ش بیافزاید اما متاسفانه نه داستانش اجازه‌ی روای غیرخطی را می‌دهد و بنابراین این فرم کاملا تحمیلی و اضافه به نظر می‌رسد، و نه کارگردان از اصول ابتدایی این فرم روایت اطلاع داشته و اساسا نتوانسته آن را درست از کار دربیاورد. پس با فیلم محتوازده‌ای طرفیم که از فرم و تکنیک هم بی‌بهره است. البته این بی‌تکنیک بودن چیزی از محتوای بد فیلم کم نمی‌کند. این یک فیلم است «ضدغیرت» و در توهین به «ترک‌ها».
